Xâm phạm bản quyền trong lĩnh vực xuất bản: Xử phạt rồi lại tiếp tục vi phạm

VHO- “Tự ý thu âm, phát tán sách nói, hay tự dịch một tác phẩm đã được nhà xuất bản khác mua bản quyền, tự ý in nối bản không xin phép tác giả… đang là vấn nạn nhức nhối của ngành xuất bản”, đó là những thông tin được đưa ra tại Hội thảo đánh giá tình hình 7 năm thực hiện Luật Xuất bản vừa được tổ chức mới đây tại Hà Nội.

Luật Xuất bản năm 2012 đến nay đã được sửa đổi, bổ sung một số điều, khoản về quy hoạch tại Luật sửa đổi, bổ sung 37 Luật liên quan đến quy hoạch. Có thể thấy hệ thống pháp luật về xuất bản đã cơ bản đồng bộ, tạo hành lang pháp lý điều chỉnh hoạt động xuất bản thời gian qua. 

Từ vi phạm sách nói, sách in trong nước… 

Vị trí, vai trò của hoạt động xuất bản ngày càng được khẳng định trong đời sống xã hội. Tuy nhiên, việc thực thi hệ thống pháp luật về xuất bản không khỏi bộc lộ một số khó khăn, hạn chế, bất cập, đặc biệt là vấn nạn vi phạm bản quyền, nhất là trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghệ 4.0 đang phát triển mạnh mẽ, tác động đến tất cả các lĩnh vực của đời sống kinh tế - xã hội. 

Những xuất bản phẩm in lậu bị phát hiện Ảnh: INTERNET

Vấn đề bản quyền thời gian qua đã được các Nhà xuất bản thực hiện nghiêm túc, tất cả các bản thảo đều phải được cam kết về bản quyền và có sự chấp thuận của tác giả. Ngoài ra, lĩnh vực liên kết xuất bản cũng thể hiện đầy đủ, chi tiết những nội dung quy định ràng buộc về bản quyền với các bên liên kết. Thế nhưng, trên thực tế vấn nạn vi phạm quyền xuất bản vẫn đang diễn ra ngày càng nghiêm trọng, tinh vi và khó kiểm soát. Đặc biệt, việc phát hiện xuất bản phẩm in lậu, in giả còn gặp nhiều khó khăn và mức phạt chưa đủ sức răn đe. Các đối tượng sau khi bị xử phạt lại tiếp tục vi phạm, bởi lợi nhuận từ việc buôn bán sách lậu lớn hơn nhiều so với nộp phạt vi phạm hành chính. Mặt khác, lực lượng thanh tra, quản lý thị trường làm kiêm nhiệm nhiều công việc một lúc nên chưa thường xuyên kiểm tra, giám sát. Biện pháp phát hiện xuất bản phẩm in lậu chủ yếu hiện tại là soi tem bằng kính lúp và dùng phần mềm quét mã vạch, nhưng thực tế cả hai phương pháp này đều không đem lại hiệu quả, bởi sách lậu ngày càng được sản xuất tinh vi, giống sách thật từ tem nhãn, mã vạch tới thông tin pháp lý ghi trên xuất bản phẩm. 

Tại hội thảo đánh giá tình hình 7 năm thực hiện Luật Xuất bản, đại diện Sở TT&TT Thái Nguyên cho biết, hiện trên địa bàn tỉnh vẫn còn tình trạng các cơ sở bày bán xuất bản phẩm không rõ nguồn gốc, không có chứng từ, hóa đơn hợp lệ. Các cơ sở này trình bày đây là sách ký gửi, nếu đoàn thanh tra cần thì họ mới xuất hóa đơn. Đó chính là kẽ hở để các đối tượng in lậu, trốn thuế. Vì thế, cần thiết phải có những quy định cụ thể về việc ký gửi sách tại các cơ sở phát hành. 

… và nỗ lực vượt khó 

Đại diện Công ty cổ phần Sách Alpha cho biết, các sản phẩm của xuất bản điện tử hiện tại đã không chỉ giới hạn ở ebook, audio books mà đã mở rộng hơn, bao gồm cả elearning, video…, thậm chí kết hợp tất cả các format trong một xuất bản phẩm: sách in có tích hợp video (quét QR code để xem) và audio (bút chấm đọc). Vì vậy, việc điều chỉnh quy định của pháp luật liên quan đến xuất bản và phát hành xuất bản phẩm điện tử rất cần có sự thay đổi, cập nhật để hỗ trợ và tạo điều kiện cho loại hình này phát triển, thay vì giới hạn bằng các quy định. 

Alpha Books là một doanh nghiệp tham gia vào hoạt động liên kết và phát hành xuất bản phẩm đa dạng nên các đối tác liên kết cũng rất đa dạng để phù hợp với chủ đề sách. Tuy nhiên, do không đáp ứng về hạ tầng kỹ thuật, nhân sự, nên cả nước chỉ có vỏn vẹn 5 nhà xuất bản được cấp phép xuất bản điện tử. Chính từ việc độc giả có nhu cầu nhưng doanh nghiệp không thể đáp ứng đã dẫn tới vấn nạn vi phạm nghiêm trọng quyền tác giả trên mạng Internet. Năm 2018, Alpha Books đã cùng với các đơn vị phát hành khác như First New, Chi Books… đứng ra xử lý một loạt các trang mạng kinh doanh lậu audio books từ các sách thuộc bản quyền của mình. “Việc này không chỉ gây thất thu về tài chính cho tác giả và các đơn vị xuất bản, mà còn khiến nhiều tác giả từ chối tham gia cộng tác với mảng sách điện tử, các nhà xuất bản nước ngoài thì từ chối bán bản quyền ebooks và audio books cho thị trường Việt Nam… Điều đó khiến thị trường xuất bản phẩm điện tử trong nước vài năm gần đây sụt giảm tốc độ tăng trưởng”, đại diện Alpha Books nhấn mạnh. 

Trước nạn vi phạm bản quyền xuất bản đang ngày càng nghiêm trọng và khó kiểm soát, các cơ quan chức năng cần có sự phối hợp toàn diện về cơ chế, đẩy mạnh hoạt động thanh tra, kiểm tra, xử phạt nghiêm minh, xóa sổ những trang web xấu, độc. Điều này sẽ bảo vệ được lợi ích kinh tế của các nhà cung cấp sách, đặc biệt là sách điện tử và góp phần tạo ra môi trường Internet an toàn, lành mạnh. 

Tuy nhiên, từ thực tiễn cho thấy, các vụ việc đều chưa truy được đến tận gốc của xuất bản phẩm in lậu để có thể xử lý triệt để. Trước vấn nạn này, ông Nguyễn Nguyên, Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành cho biết, Cục thường xuyên nhắc nhở, khuyến cáo các NXB, các nhà sách cần phải rà soát kỹ lưỡng xem đó có phải là những cuốn sách của mình bị xâm phạm không, rồi trực tiếp làm đơn và cung cấp đầy đủ hồ sơ, chứng cứ cho các cơ quan chức năng. Các doanh nghiệp, chủ sở hữu, những người bị xâm phạm bản quyền, quyền lợi từ việc khai thác, bán sách trên trên mạng xã hội cần chủ động trực tiếp phản ánh với Facebook. Cùng với đó, Cục sẽ thường xuyên phối hợp với các đơn vị thực thi pháp luật rà soát các trang web vi phạm để kịp thời ngăn chặn. 

“Tăng cường công tác phối hợp giữa các đơn vị sản xuất, ngành thanh tra, kiểm tra hoạt động xuất bản, in, phát hành và bạn đọc nhằm xử lý tốt các vi phạm về in lậu, in các tài liệu vi phạm Luật Xuất bản, photocopy xuất bản phẩm hàng loạt nhằm kinh doanh... Thông qua kiểm tra để giúp các tổ chức, cá nhân chấn chỉnh sai phạm, rút kinh nghiệm và từ đó có những biện pháp khắc phục để đưa hoạt động sản xuất kinh doanh trong lĩnh vực xuất bản, in và phát hành theo đúng quy định của pháp luật”, ông Nguyễn Nguyên nhấn mạnh.

 TRUNG HIẾU